Het Hôpital Notre-Dame à la Rose in Lessines bevat een verrassend werk dat uniek is in zijn genre: een schilderij van het eind van de 16e eeuw met als titel “Klaagzang rond Christus”. Het werk is verrassend omdat Christus er is afgebeeld met gynaecomastie, of misschien beter gezegd een vrouwelijke borstkas. Er zijn drie soortgelijke exemplaren van dat schilderij in onze streken. Het origineel bevindt zich in Lessines. Volgens Marc Vuidar, conservator van het Musée de Notre-Dame à la Rose, bevinden de twee andere kopieën zich in Arras en Hesdin in het noorden van Frankrijk.
Dr. Valdes-Socin, endocrinoloog, en Marc Vuidar hebben recent die “androgynie” van Christus onder de loep genomen. Ze hebben daar een artikel over gepubliceerd in Journal of Endocrinological Investigation, in de rubriek “Endocrinologie en Kunst”.
Zoals te zien is op figuur 1, toont het werk duidelijk vrouwelijke borsten tot in de kleinste details. De vinger van de rechterhand van Christus, die delicaat op de tepel is geplaatst, versterkt de symboliek van goddelijke spirituele borstvoeding nog, maar nodigt de toeschouwer ook expliciet uit om niet uit schaamte weg te kijken. De Christusfiguur heeft ook heupen met vrouwelijke krommingen.
Marc Vuidar vertelt over die ontdekking: “Onze restaurateur, Bart Verbeke, herinnert zich zeer goed hoe choquerend het blootleggen van die vrouwelijke torso bij de restauratie een vijftiental jaar geleden was. De witheid van het coloriet kwam wel degelijk van het penseel en het palet van de oorspronkelijke schilder.” In de 19e eeuw is het werk namelijk met grijze kleuren overschilderd om die gênante borsten te camoufleren.
De geschiedenis van die “androgyne” Christus, die pas enkele tientallen jaren geleden is ontdekt, heeft te maken met de zusters augustinessen, die het werk waarschijnlijk hebben besteld en die in het Hôpital Notre-Dame à la Rose hebben geleefd en gewerkt. Door de borsten van Christus zo duidelijk af te beelden, wilde de schilder uiteraard de nadruk leggen op de verzorgende, spirituele educatie en borstvoeding.
Een wezen dat half man half vrouw is, wordt androgyn genoemd. We weten nu dat mannen uiteraard androgenen produceren (het “mannelijke” principe), maar ook en in mindere mate oestrogenen, die via diverse mechanismen bijdragen tot de verschillende voortplantingsfuncties en de seksuele gezondheid van het individu.
Het publiek kan het werk gaan bekijken in het Hôpital Notre-Dame à la Rose, een van de oudste ziekenhuizen in Europa. Dit architecturale pareltje is echt de moeite waard met zijn barokke kapel, zijn klooster, zijn botanische tuin en zijn ziekenzaal (info@notredamealarose.be, +32 68 33 24 03 )
Figuur 1: Olie op hout (103 cm × 73,5 cm). “Klaagzang rond Christus”. Schilder niet bekend. Schilderij dateert waarschijnlijk van het eind van de XVIe eeuw. Museum van het Hôpital de Notre-Dame à la Rose, Lessines.
